Ξενία: Η πολιτιστική κληρονομιά ξεπουλιέται!!!!!!!1

Καταστρέφουν το «σώμα» και την «ψυχή» τους

Στο ΤΑΙΠΕΔ πέρασαν τα πρώτα τέσσερα ξενοδοχεία «Ξενία»

 Το «Ξενία» της Βυτίνας σε πλήρη εγκατάλειψη (φωτ. 2008)

Αγοραία «ταφόπλακα» σε όποια ελπίδα διατήρησης του χαρακτήρα τους αποτελεί η πολύ πρόσφατη εκχώρηση τεσσάρων ξενοδοχείων «Ξενία» στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), μαζί με εκατοντάδες άλλα ακίνητα του Δημοσίου (γη και κτίρια) για ξεπούλημα στο κεφάλαιο. Η «μεταφορά» της πλήρους και ολικής διαχείρισης αυτών των πρώτων «Ξενία» από το ΤΑΙΠΕΔ είναι προφανές ότι αποτελεί μόνο την αρχή για να βγουν στο «σφυρί» και όσα από τα άλλα «Ξενία» απέμειναν σε κατάσταση να πουληθούν, αφού, το σύνολο αυτών των σημαντικών οικοδομημάτων έχει ενταχθεί από το καλοκαίρι του 2010 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ) στον κατάλογο της «αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας» που τώρα υλοποιεί η συγκυβέρνηση.

Στο ΤΑΙΠΕΔ «μεταβιβάζονται» και «περιέρχονται» «χωρίς αντάλλαγμα, κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή» τα «Ξενία» της Βυτίνας στην Αρκαδία, των Δελφών, της Αράχωβας και του Καρτερού στο Ηράκλειο της Κρήτης. Δύο από αυτά, της Βυτίνας και του Καρτερού έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, το πρώτο το 2008 και το δεύτερο το 2011.

Τα «Ξενία» ανήκουν στη νεότερη αρχιτεκτονική κληρονομιά του λαού, αφού αποτελούν, όπως σημειώνουν οι αρχιτέκτονες σε παλαιότερη αναφορά τους στο πλαίσιο καμπάνιας για τη διάσωσή τους, «σημείο αναφοράς για τους Ελληνες και ξένους αρχιτέκτονες ως μία σύγχρονη, καθαρή και ειλικρινής αρχιτεκτονική έκφραση, που με συνέπεια ερμήνευσε τις αρχές του μοντέρνου κινήματος μέσα από έναν κώδικα πολιτισμικής εντοπιότητας».

 Τα ξενοδοχεία αυτά, ενταγμένα με πρωτοποριακό - μέχρι και σήμερα - τρόπο στο περιβάλλον τους ήταν το αποτέλεσμα ενός προγράμματος του ΕΟΤ που ξεκίνησε το 1950, το οποίο έμελλε να εξελιχθεί σε «πραγματικό εργαστήριο αρχιτεκτονικής σκέψης», αφού επικεφαλής του τέθηκε ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες, ο Αρης Κωνσταντινίδης. Δικό του έργο είναι το πανέμορφο «Ξενία» Καρτερού στο Ηράκλειο (1963), ενώ το «Ξενία» των Δελφών (1953) είναι του επίσης σπουδαίου αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Το 2008 το «Ξενία» Βυτίνας (1965, Μπέτσιος) ήταν ένα από τα πέντε «Ξενία» που χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, ενώ το ίδιο συνέβη το 2011 με το «Ξενία» Καρτερού.

Τα περίπου 40 «Ξενία» που κατασκευάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «περνούν» κατά τη 10ετία του '70 σε «καθεστώς» σταδιακής απαξίωσης, διαδικασία που θα οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις ακόμη και για την ύπαρξή τους. Ο ΕΟΤ, αρχικά και αργότερα η ΕΤΑ ΑΕ (Εταιρεία Τουριστικών Ακινήτων) αρχίζουν τις μισθώσεις στους ιδιώτες, ενώ η ΕΤΑ, προσανατολισμένη στην κρατική πολιτική της αγοραίας «αξιοποίησης», ξεκινά διαδικασίες ξεπουλήματος, με δυσμενή αποτελέσματα τόσο για τα ίδια τα κτίρια, όσο και για το εργασιακό καθεστώς. Κάποια άλλα, όπως τα «Ξενία» Ιωαννίνων και Ηρακλείου, κατεδαφίζονται, άλλα υπολειτουργούν και τα περισσότερα περιμένουν να καταρρεύσουν.

Το «Μοτέλ Ξενία» στο Καρτερό του Ηρακλείου

Επισκέπτης, όχι πελάτης

Στην περίπτωση των «Ξενία» δεν έχουμε μόνο το ξεπούλημα ενός μέρους της πολιτιστικής κληρονομιάς του λαού, αλλά και ένα ακόμη χτύπημα στην όποια δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης προς όφελός του. Είναι χαρακτηριστική η σύγκρουση, έστω και λανθάνουσα, δύο εντελώς διαφορετικών αντιλήψεων και για τα κτίρια και για τη χρήση τους που έλαβε χώρα κατά τη συζήτηση το 2008 στο ΚΣΝΜ, με αφορμή την κήρυξη ως μνημείων των πέντε «Ξενία».

Καταρχήν, η Εταιρεία Τουριστικών Ακινήτων - στην οποία ανήκαν τα «Ξενία» - αρχικά δε συμφωνούσε με την κήρυξή τους για προφανείς λόγους: Ποιος θα αγόραζε ένα μνημείο με όσες δυσκολίες «αξιοποίησης» αυτό θα σήμαινε; Το υπουργείο Πολιτισμού τότε προσπάθησε να βρει τη «χρυσή τομή» για να «διευκολυνθούν» όλοι: Να κηρυχθεί μόνο το κέλυφος των κτιρίων και όχι το εσωτερικό τους! Πρόκειται για μια συνηθισμένη πρακτική στην Ελλάδα και το εξωτερικό που όμως έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων από την επιστημονική κοινότητα, αφού τα κτίρια «σαλαμοποιούνται» - και ουσιαστικά καταστρέφονται - για να εξυπηρετούν τις κάθε φορά ανάγκες των επιχειρήσεων ιδιοκτητών ή χρηστών τους. Ειδικά για τα «Ξενία» - όπως υπογραμμίστηκε και στη συνεδρίαση στο ΚΣΝΜ - μια τέτοια «μισή» κήρυξη θα σήμαινε ολόκληρη καταστροφή, αφού, με τον τρόπο που είναι χτισμένα ουσιαστικά δεν υπάρχει «κέλυφος» με τη στενή έννοια του όρου. Επιπλέον, ειπώθηκε ότι τα «Ξενία» χαρακτηρίζονται από την αρχιτεκτονική τους λιτότητα, την αξιοθαύμαστη ένταξή τους στο περιβάλλον, αλλά και στο χαρακτήρα τους, όχι ως «μικρές "Μεγάλες Βρετανίες"» αλλά ως «μοτέλ» που απευθύνονταν στα μικρά και μεσαία εισοδήματα. Με το τουριστικό κεφάλαιο να ασυδοτεί και να λεηλατεί εργασιακά δικαιώματα αλλά και το δικαίωμα του ελληνικού λαού σε φθηνές και ποιοτικές διακοπές είναι προφανές ότι τα «Ξενία» οδεύουν ολοταχώς στη μετατροπή τους σε μικρές «Μεγάλες Βρετανίες» για την ξένη και την εγχώρια τουριστική «ελίτ».

«Επιτομή» της αντίληψης του Κωνσταντινίδη για τον τουρισμό είναι και το «Μοτέλ Ξενία» στον Καρτερό του Ηρακλείου που παραδόθηκε στο ΤΑΙΠΕΔ. Χτίστηκε από τον ίδιο το 1963 και περιλαμβάνει όλα τα ιδιαίτερα στοιχεία που κάνουν τα «Ξενία» ξεχωριστά: Σεβασμός και ήπια ενσωμάτωση στο τοπίο, χρήση παραδοσιακών υλικών και η γενικότερη φιλοσοφία για τη διαμονή ενός ταξιδιώτη - επισκέπτη του τόπου και όχι ενός πελάτη όπως τον θέλει το κεφάλαιο. Τίποτα βέβαια από όλα αυτά δεν εμπόδισε το αστικό κράτος να εγκαταλείψει πλήρως και αυτό το αρχιτεκτόνημα που τουλάχιστον τότε βρισκόταν σε άθλια κατάσταση.

Στην ίδια και ακόμη χειρότερη κατάσταση εξακολουθεί να βρίσκεται και το «Ξενία» της Βυτίνας. Ενα πραγματικό στολίδι - το οποίο λεηλατείται - που βρίσκεται στους πρόποδες του Μαινάλου, χωμένο μέσα στα έλατα. Αντί να είναι μέρος ξεκούρασης και αναψυχής των ανθρώπων του μόχθου εγκαταλείφθηκε στη φθορά του χρόνου και μετατράπηκε ακόμη και σε στάβλο.

Σίγουρα τα παραπάνω δεν μπορούσε να τα φανταστεί ο Κωνσταντινίδης όταν έλεγε ότι «τα "Ξενία" που έχω χτίσει αγνώριστα. Τα 'χουν αλλάξει. Στα χρώματα, στα έπιπλα, σε όλα (...) Αξίζει να σκοτώνεσαι για κάτι που μόλις σηκωθείς και φύγεις οι άλλοι θα σου το αλλάξουν με το πρόσχημα "δικό μου είναι, το κάνω ό,τι θέλω"; Βέβαια είναι δικό σου, δε λέω, αλλά δεν μπορείς να το κάνεις ό,τι θέλεις» («Ο Λόγος του Αρχιμάστορα», Κωνσταντίνος Αν. Θέμελης, «ΙΝΔΙΚΤΟΣ, Αθήνα 2000»).

Τα «Ξενία» όμως δεν πρέπει να ανήκουν παρά μόνο στον ελληνικό λαό. Αυτή η βασική προϋπόθεση διαπερνά κάθε μάχη του ΚΚΕ για την υπεράσπιση αυτών των μοναδικών αρχιτεκτονημάτων. Και αυτή η υπεράσπιση πρέπει να γίνει υπόθεση του λαϊκού κινήματος.

"Ρ" 12052013

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ