Μάσκες και μασκαράδες *

Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας

"Βάλτε μια μάσκα σε έναν υποκριτή και δεν θα είναι πια ικανός να λέει ψέματα". (George Bernard Shaw)

Μία από τις σημαντικές πτυχές των αποκριών φορά τη μεταμφίεση: ο άνθρωπος φορώντας τη μάσκα και τη στολή αισθάνεται ότι παραμερίζει τη δική του προσωπικότητα, την εικόνα του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και το ρόλο του στην κοινωνία, και νιώθει ότι έχει την ευκαιρία να αφήσει ελεύθερα κάποια άλλα ένστικτά του και συμπεριφορές που δίσταζε υπό κανονικές συνθήκες να εκδηλώσει. Το καρναβάλι είναι μια περίοδος ανατροπής των πάντων, απελευθέρωσης και εντατικοποίησης όλων των βιοτικών εκδηλώσεων. Δεν ισχύει η καθημερινή τάξη των πραγμάτων. Αυτή η φιλοσοφία του «ανάποδου» κόσμου εκφράζεται σε πολλές εκδηλώσεις, μεταξύ άλλων και στις μεταμφιέσεις.

Αυτός όμως ο «ανάποδος» κόσμος είναι κυρίαρχος στη στάση και τη συμπεριφορά των εκπροσώπων των κάθε είδους κομμάτων του αστικού συστήματος. Και ο λόγος απλός. Θα πρέπει πάση θυσία να μακιγιαριστεί ένα εκμεταλλευτικό σύστημα που ιστορικά έχει σαπίσει, ένα σύστημα τεράστιου πλούτου που τον καρπώνονται οι λίγοι, ένα σύστημα που οι πολιτικοί του εκπρόσωποι προσπαθούν να το εμφανίσουν ως «φυσικό τρόπο ζωής».

Στην πολιτική και κοινωνική ζωή λοιπόν, έχουμε χορτάσει από μάσκες αλλά και ... μασκαράδες. Τα παραδείγματα άφθονα, αναφέρουμε ορισμένα του τελευταίου διαστήματος.

-Αυτοί που θεωρούν δίκαιο οι λίγοι να καρπώνονται τον κόπο των πολλών, εμφανίζουν την πολιτική τους ως εθνική και αναγκαία.

- Αυτοί που ενισχύουν πολύμορφα την κερδοφορία ντόπιου και ξένου κεφαλαίου, την εμφανίζουν ως απαραίτητη π.χ για την «ανάπτυξη» και τη «δημιουργία νέων θέσεων εργασίας» .

-Αυτοί που θεωρούν την παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή των Βαλκανίων ως αναγκαία, υψώνουν τη σημαία του πατριωτισμού για το όνομα της ΠΓΔΜ.

-Αυτοί που έχουν ξεφτιλίσει κάθε άξια και αρχή της αριστεράς (ως κυβέρνηση) εμφανίζουν τον εαυτό τους «ως αριστεράς τη ευθύνης»

-Αυτοί που θεωρούν τον καπιταλισμό ως το τέλος της ιστορίας, φωνάζουν γιατί στο έδαφος του φυτρώνουν σκάνδαλα τύπου NOVARTIS.

Μα και πέρα από τις μάσκες έχουμε και μασκαράδες στην πολιτική ζωή που προσπαθούν να εμφανίσουν άλλο πρόσωπο από αυτό που είναι, να εμφανίσουν ένα προσωπείο λαϊκό, δημοκρατικό, κοινωνικά ευαίσθητο. Τι και αν η πολιτική τους  δημιουργεί κοινωνικά ναυάγια. Αυτοί καμώνονται πως ενδιαφέρονται μόνο για το καλό μας, πως δεν τους ενδιαφέρει η ψήφος μας, αλλά ότι κάνουν είναι για το κοινό καλό και την πατρίδα....

Παλιότερα στα καρναβάλια, αρκετοί ήταν αυτοί που προσπαθούσαν αυτούς τους πολιτικούς να τους διακωμωδήσουν, φορώντας μάσκες με τα χαρακτηριστικά τους. Τώρα όμως που ακόμη και διάθεση για χαμόγελο και σάτιρα δεν υπάρχει, έχει εγκαταλειφθεί και αυτή η μέθοδος απαξίωσης τους.

Είναι γνωστή η παλιά ιστορία που αναφέρει ότι κάποιος βεζίρης στα χρόνια τα παλιά είχε ζητήσει από τους ανθρώπους του να του πουν ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στον Κόσμο, αυτό που, όσες προσπάθειες κι αν καταβάλεις, δύσκολα θα το βρεις.

Οι άνθρωποί του, κι ανάμεσά τους οι σοφοί δάσκαλοι, έδωσαν διάφορες απαντήσεις. Καμιά όμως δεν ικανοποίησε τον βεζίρη. Όλες του φαίνονταν ασήμαντες και κατώτερες από αυτές που περίμενε. 

Τελικά, παρουσιάστηκε ένας ρακένδυτος ζητιάνος. 

Στάθηκε μπροστά του και χωρίς να υποκλιθεί, όπως θα περίμεναν όλοι, είπε στον βεζίρη:

«Το πιο δύσκολο πράγματα στον κόσμο, αλλά και το πιο ακριβό, είναι η αλήθεια. Εγώ το πλήρωσα και το πληρώνω σε όλη μου τη ζωή. Γι’ αυτό είμαι έτσι κουρελής…».

Αυτή την αλήθεια θα πρέπει να αναζητήσουν τα λαϊκά στρώματα, όσοι τόνοι λάσπης, ψεύδους, υποκρισίας και αν τα κόμματα και οι μηχανισμοί του καπιταλιστικού συστήματος την σκεπάζουν.

Δεν έχουμε τίποτε με τη σάτιρα (αρκεί να είναι ουσιαστική) αλλά να, κάθε χρονιά που περνά χρειάζεται  να ωριμάζει η σκέψη μας και κυρίως η πρακτική μας. Να βγάλουμε τις μάσκες όσων τις φορούν. Να αποκαλύψουμε το παιχνίδι που παίζουν πίσω από την πλάτη μας ή και αρκετές φορές με τη δική μας δυστυχώς συναίνεση. Να σηκώσουμε το ανάστημα μας και να τους χορέψουμε τους δικούς μας λεβέντικους χορούς.

Τότε το καρναβάλι θα ξαναβρεί το νόημα μας και η ζωή μας θα είναι μία ατέλειωτη γιορτή δημιουργίας που θα προσφέρει πραγματική χαρά σε μας και τα παιδιά μας. Ας μην ξεχνάμε ότι η κοινωνική επανάσταση είναι «το πανηγύρι των καταπιεσμένων».

*Μασκαράς

Η Ιταλική λέξη  maschera σημαίνει το “προσωπείο”.  Το maschera παράγεται από το masca, το οποίο ακόμα και σήμερα στη διάλεκτο του Piemonte προσδιορίζει τη μάγισσα. Κατα τους Deviz, Dozy, Mahn  το υστερολατινικό masca παράγεται από το αραβικό maskara (: γελωτοποιός). Πάντως είτε Ιταλική, είτε Αραβική είναι η λέξη στην ελληνική έδωσε τις λέξεις: μασκέ, μάσκαρα, μασκαράς, μασκαρεύω, μασκάρεμα μασκαριλίκι, μασκότ κ.ά

η άλλη άποψη