Ο Δημητράτος της «Ελλάδας του καημού»

Γράφει η Δήμητρα Σμυρνή

   Σήμερα, που οι λέξεις έχασαν πια τη σημασία τους, η λέξη «λαϊκός» βρίσκει ακόμα το αληθινό της νόημα στη φωνή του Νίκου Δημητράτου.
   Η φωνή του σίγησε χθες το πρωί, 26 Δεκέμβρη, οι κυματισμοί της όμως ανακαλούν στη μνήμη όχι μόνο τις μελωδίες και τους στίχους που τραγούδησε, αλλά και την ατμόσφαιρα της Ελλάδας, της «Ελλάδας του καημού», της Ελλάδας που όλοι τραγουδήσαμε.

Δεν έχω σπίτι πίσω για να `ρθώ
ούτε κρεβάτι για να κοιμηθώ
δεν έχω δρόμο ούτε γειτονιά
να περπατήσω μια Πρωτομαγιά.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα
…………………………
 και δε δακρύζεις ποτέ σου μάνα μου Ελλάς
που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς
(Νίκος Γκάτσος)

   Ο Νίκος Δημητράτος, όλα τα χρόνια που πρόσφερε στην Τέχνη τη φωνή του, ως τραγουδιστής, και τη σκηνική του παρουσία, ως ηθοποιός, ταυτίστηκε με την ποιότητα και τη συνέπεια. Προσκυνητής και υπηρέτης της γνήσιας Τέχνης και όχι της ψεύτικης, της φτιασιδωμένης, έσμιξε, με το εύρος και το πάθος της φωνής του, τους ποταμούς του δημοτικού και του ρεμπέτικου τραγουδιού, οδηγώντας τους, μαζί με το έντεχνο τραγούδι, στη μεγάλη θάλασσα του ελληνικού τραγουδιού.
   Ξεκινώντας από το Δημήτρη Λάγιο, το Βασίλη Δημητρίου, το Χρήστο Λεοντή, το Νότη Μαυρουδή, μέχρι το Σταύρο Ξαρχάκο, και από τον Ηλία Κατσούλη, το Βαγγέλη Γκούφα, μέχρι το Νίκο Γκάτσο και τον Οδυσσέα Ελύτη, ο Δημητράτος αξιώθηκε να τραγουδήσει μελωδίες και στίχους μοναδικούς.
   Αλλά και στον κινηματογράφο και στο θέατρο έπλασε φιγούρες καλοδουλεμένες. Τον θυμόμαστε στη συγκλονιστική ταινία του Κώστα Φέρρη, με την ανεπανάληπτη μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, «Ρεμπέτικο», να ερμηνεύει σπαρακτικά το ρεμπέτη, που η φτώχεια και η στέρηση τον οδηγούν σε αδιέξοδα της ψυχής. Τον θυμόμαστε στο θέατρο, στο «Μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, να γεμίζει το χώρο με την ιδιαίτερη φωνή του, τραγουδώντας το «Προσκύνημα».

Πάμε κι εμείς στην αυλή του φθινοπώρου
πίσω απ’ τα πετρωμένα στάχυα του καλοκαιριού
πάμε κι εμείς στα παιδιά που κοιμήθηκαν
κάτω απ’ τα ματωμένα νύχια του περιστεριού
 

   Σεμνός, αληθινός, χωρίς συμβιβασμούς και υποχωρήσεις που πολλοί ανταλλάσουν με λαμπερές καριέρες, παρέμεινε μακριά από το πάνθεον  των «χάρτινων ειδώλων», ανήκοντας με την αθόρυβη αλλά ουσιαστική παρουσία του σε μια σειρά καλλιτεχνών, που τραγούδησαν την Ελλάδα και τα πάθη της.

Εσείς που βάλατε την έγνοια προσκεφάλι
κι είχατε στρώμα της ζωής την ερημιά
Εσείς που χρόνια δε σηκώσατε κεφάλι
και καλοσύνη δε σας άγγιξε καμιά

Ήρθε ο καιρός, ήρθε ο καιρός
πάνω στου κόσμου την πληγή
ήρθε ο καιρός, ήρθε ο καιρός
να ξαναχτίσετε την γη.
(Νίκος Γκάτσος)

   Κι επειδή στη σημερινή Ελλάδα δεν ξέρουμε ούτε ποιοι είμαστε, ούτε πού πάμε, τραγούδια σαν αυτά που τραγουδήσαμε μαζί του, φωνές σαν τη δική του, που πάντα θα ακούμε, είναι το απάγκιο στη θύελλα που μαίνεται και μας απειλεί  μέχρι τον τελικό αφανισμό. Ας μην ξεχνάμε. Γιατί και η μνήμη είναι σωτηρία. 

f/b alithersis