Αλ. Χατζηκώστας Παρουσίαση του βιβλίου του " Δυτικά του Αλιάκμονα"

Με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου παρουσιάστηκε το Σάββατο 13/10 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών της Βέροιας το βιβλίο (συλλογή διηγημάτων) του δημοσιογράφου-συγγραφέα Αλέκου Χατζηκώστα με τίτλο «Δυτικά του Αλιάκμονα». Τη διοργάνωση είχε η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Βέροιας. 

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν οι : Κώστας Καραπαναγιωτίδης αντιπεριφερειάρχης Ημαθίας, Χαρούλα Ουσουλτζόγλου, δήμαρχος Βέροιας, Κώστας Γιοβανόπουλος, βουλευτής Ημαθίας. Επίσης οι αντιδήμαρχοι Βέροιας Θ. Θεοδωριδης, Β. Σταυροπούλου, Β. Αρχοντάκη, ο Δ. Δάσκαλος πρόεδρος ΔΕΥΑΒ, Γ. Μιχαηλίδης πρόεδρος της ΚΕΠΑ, Γ. Κάκαρης πρόεδρος ΔΗΠΕΘΕ και οι δημοτικοί σύμβουλοι Χ. Κούτρας, Π. Τσαπαρόπουλος, Α. Γκαμπέσης, Σ. Κουμτσίδης και Χ. Τσιούντας καθώς και ο Δ. Μούρνος περιφερειακός σύμβουλος και η Μ. Παπαδοπούλου γραμματέας της Ν.Ε Ημαθίας του ΚΚΕ, o πρόεδρος της Δημ. Κοινότητας Βέροιας Η. Τσιαμήτρος, το Δ.Σ του ΜΑΣ «Καλιθέα» κ.α
Την έναρξη έκανε η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης Β. Κοτσάλου που παρουσίασε το βιογραφικό του συγγραφέα και τους ομιλητές.

Στην εισήγηση του ο φιλόλογος Π. Τσαλουχίδης τόνισε: «…Πρώτη απόπειρα του Αλέκου Χατζηκώστα στο δύσβατο και αφιλόξενο πεδίο της πεζογραφίας. Όχι όμως και βάπτισμα πυρός στο γραπτό λόγο. Έχουν προηγηθεί στον εξίσου δύστροπο χώρο της ιστορικής έρευνας τρία έργα του σχετικά με την ιστορία της Βέροιας από την κατοχή έως το τέλος του εμφυλίου (Η Εθνική Αντίσταση στο νομό Ημαθίας , Η Ημαθία από τη Βάρκιζα στο Εμφύλιο, Η Ημαθία στον Εμφύλιο). Επιπλέον ξέρει και με το παραπάνω τα βάσανα και τις δυσκολίες του γραπτού λόγου  καθώς έχει πολυετή θητεία στο ναρκοπέδιο της δημοσιογραφίας, τόσο ως δημοσιογράφος όσο και πρόσφατα ως εκδότης της τοπικής εφημερίδας «Η άλλη άποψη». Μαθημένος στα δύσκολα λοιπόν… 

Μια διαδρομή σαράντα χρόνων που στιγμιότυπά της επιλέγονται για να καταγραφούν. Όχι από ματαιοδοξία, ούτε τόσο από διάθεση νοσταλγίας. Αλλά για να ξεγυμνωθούν οι αλυσίδες από τα φανταστικά λουλούδια που τις σκέπαζαν και με απώτερο στόχο να τις πετάξει και περισυλλέξει το ζωντανό ανθό. Υπάρχει εδώ μια αμφισημία στο νόημα της διατύπωσης: η απόρριψη της εξωραϊσμένης μνήμης και η πρόκριση της επιλογής του ζωντανού ανθού που συνεχίζει να επιβιώνει είναι η εμφανέστερη και κυρίαρχη ερμηνεία. Όμως ταυτόχρονα υποβόσκει και λανθάνει μια διάθεση κριτικής ενατένισης του παρελθόντος που κάποτε κάποτε οδηγεί σε σύντομα σχόλια αυτοκριτικής μέσα στα διηγήματα… Τα δυο παραπάνω στοιχεία, η κυριαρχία του βιογραφικού στοιχείου και η κοινωνική στόχευση των  κειμένων καθορίζουν, πιστεύω, σε μεγάλο ποσοστό τις επιλογές στη γλώσσα  και  στις τεχνικές της αφήγησης. 

Η γλώσσα είναι σταθερά μια στρωτή καθομιλούμενη δημοτική χωρίς ιδιαίτερες λεξιλογικές εξάρσεις  αλλά και χωρίς την επίπλαστη λαϊκότητα που συνήθως ολισθαίνει σε γλωσσικό λαϊκισμό. Υπάρχει μια διάθεση αυστηρού ελέγχου του συναισθήματος που μερικές  φορές  καταπιέζει τη λογοτεχνική έκφραση και κάνει το λόγο  να δείχνει κάπως αγκυλωμένος. Αλλά βέβαια αυτό είναι κάτι που μπορεί να διορθωθεί μάλλον εύκολα· το αντίθετο, η συναισθηματική διάχυση, είναι που ελέγχεται δυσκολότερα…. Πανόραμα μιας εποχής τα πεζά της συλλογής φωτίζουν, μέσα από σύντομες ιστορίες , με έκδηλο τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα στις περισσότερες, μια ολόκληρη γενιά που οραματίστηκε με τη μεταπολίτευση ένα καλύτερο μέλλον, αγωνίστηκε γι’αυτό και έφτασε τέλος σήμερα να ενοχοποιείται συλλήβδην  εξ αιτίας των  λίγων που μήδισαν και πρόδωσαν ιδέες και αρχές. Να κατηγορείται μάλιστα από τη μεγάλη, σιωπηρή πλειοψηφία των εαυτούληδων, που οικειοποιήθηκαν  τους αγώνες και την αγωνία των άλλων εξαργυρώνοντας στο ταμείο της μεταπολίτευσης και της αλλαγής κλεμμένες αγωνιστικές περγαμηνές.

Στη εισήγηση της η Κούλα Αδαλόγλου πρώην Σχολική Σύμβουλος των Φιλολόγων-ποιήτρια υπογράμμισε: «…Αφηγηματολογία. Ποιος αφηγείται, οι τεχνικές της αφήγησης. Η Αφηγηματολογία αποτελεί αντικείμενο μελέτης μου, και με την ιδιότητα της φιλολόγου και της συγγραφέως. Οι ανατροπές, οι μείξη του πεζού με τον ποιητικό λόγο. Μου αρέσει να παρατηρώ, να εντοπίζω στα κείμενα τα στοιχεία αυτά, και συχνά τα εφαρμόζω. Από την άλλη, θαυμάζω πάντα την απλή αφήγηση. Όταν δηλαδή αυτός που αφηγείται ξέρει τον τρόπο να πει καλά την ιστορία του, να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. 

Χωρίς να ανανεώνει τις αφηγηματικές τεχνικές, ο Αλέκος Χατζηκώστας έχει το χάρισμα μιας αφήγησης στρωτής, που θίγει καίρια ζητήματα με τρόπο ανάλαφρο και με χιούμορ. Και δημιουργεί το δικό του ύφος με την πρώτη του λογοτεχνική εμφάνιση…. θέλω να σταθώ στις «πληροφορίες» που βγαίνουν μέσα από τα διηγήματα και δείχνουν σημαντικές πλευρές της καθημερινής ζωής, του πολιτισμού της καθημερινότητας, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, πριν από αυτήν, και μετά, στη μεταπολίτευση. Απεικόνιση μιας εποχής. Για τη δικτατορία έχουν γραφτεί αρκετά από συγγραφείς μετά τη μεταπολίτευση. Σε μεγάλο βαθμό πάντως η γενιά που πέρασε την εφηβεία της στα χρόνια της χούντας, ή τουλάχιστον ήταν στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού στο διάστημα της εφταετίας, «μιλούν», δηλαδή γράφουν τώρα, από απόσταση ασφαλείας για την περίοδο εκείνη, που ενέχει και τη θέση προσωπικής ιστορικής μαρτυρίας. 

Γιατί ο Χατζηκώστας σε καμία περίπτωση δεν αναφέρει τα στοιχεία αυτά με μια διάθεση νοσταλγικής αφήγησης των προεφηβικών χρόνων. Ο αφηγητής του κάνει συνειδητή καταγραφή σημαντικών λεπτομερειών που διαμόρφωναν τη ζωή κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες. Πόσο μάλλον που ο συγγραφέας ασχολείται εδώ και χρόνια με την Ιστορία. Εδώ εντάσσει τις μνήμες και τις ιστορικές αναφορές στη λογοτεχνική αφήγηση…. Το τέλος του κάθε διηγήματος είναι από τα πολύ ενδιαφέροντα σημεία της αφήγησης του Χατζηκώστα. Με μια φράση, με μια σύντομη παράγραφο κλείνει το κάθε διήγημα. Η φράση αυτή είναι μια συνόψιση των όσων έγιναν, χωρίς σχόλια του αφηγητή, που όμως αποτελεί σχόλιο σε όλα όσα προηγήθηκαν. Κάποιες φορές ανοίγει το παράθυρο σε δυνατότητες μελλοντικές, χωρίς να δίνει καμία λεπτομέρεια. 

Ο αναγνώστης έχει την ευχέρεια να διαλέξει τη δική του εκδοχή, να φανταστεί τη συνέχεια που θέλει. Ή να μείνει με την αοριστία των πιθανοτήτων. Η τελική φράση μπορεί να είναι και η ανατροπή. Πάλι χωρίς λεπτομέρειες. Και, τις περισσότερες φορές, με χιούμορ, με μια παιχνιδιάρικη διάθεση του αφηγητή, σαν να κλείνει το μάτι στον αναγνώστη… Συνοψίζοντας: Τα δυνατά σημεία στη γραφή του Χατζηκώστα θεωρώ ότι είναι:Η λιτή αφήγηση, με λόγο κοφτό, χωρίς στολίδια, που πείθει τον αναγνώστη.Η ενσωμάτωση προσωπικών μαρτυριών και ιστορικών στοιχείων στη λογοτεχνική αφήγηση, με επιτυχία.Το χιούμορ και ο ανάλαφρος τόνος, εκεί που οι αφηγήσεις θα μπορούσαν να βαραίνουν πιεστικά τον αναγνώστη…»

Τέλος εμφανώς συγκινημένος μιλώντας ο ίδιος ο συγγραφέας, αφού εξέφρασε τις ευχαριστίες του στους γονείς, οικογένεια του, διοργανωτές, ομιλητές, συντελεστές του βιβλίου και παρευρισκόμενους τόνισε χαρακτηριστικά: «…Πολλοί που διάβασαν το βιβλίο με ρώτησαν εάν έχει αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Απαντώ ευθαρσώς και με δόση χιούμορ. Είμαι νέος ακόμη για να γράψω (άλλωστε και ποιον τελικά θα ενδιαφέρει..) την αυτοβιογραφία μου. 

Στο σύνολο του έργου μου απαντώ πως  ΟΧΙ. Υπάρχουν όμως ιστορίες που έζησα ή άκουσα (όχι πάντα φυσικά με τον τρόπο που γράφονται) αλλά και ιστορίες που δημιούργησα καθαρά με την φαντασία μου. Σε όλες όμως υπάρχουν αληθινά στοιχεία που αφορούν εποχές ή και καταστάσεις. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου μου το διευκρινίζω αυτό παραφράζοντας λόγια του Κ. Μαρξ υποστηρίζοντας την σταθερή μου πεποίθηση ότι η ουσία του ανθρώπου είναι το σύνολο κοινωνικών του σχέσεων. Και τέτοιες είχα πολλές και έντονες στη ζωή μου.Το διήγημα όπως τονίζουν και οι ειδικοί , ως κείμενο περιορισμένου αριθμού λέξεων, οφείλει να πει την ιστορία του σύντομα, να περάσει το μήνυμά του ευθύβολα και να προλάβει να αφήσει το στίγμα του για το μέλλον. Δηλαδή γράφεται για να μην ξεχαστεί στην επόμενη σελίδα, αλλά ούτε και να φορτωθεί με στοιχεία μυθιστορήματος προκειμένου να μην φανεί «λίγο». 

Με βάση τα παραπάνω θέλω να ομολογήσω ότι «πειραματίστηκα». Συνήθως τα διηγήματα της συλλογής κυμάνθηκαν μεταξύ 1500-2000 λέξεων. Εξαίρεση το μικρό μέγεθος του αστυνομικού της συλλογής «Άτιμη ασφαλιστική», καθώς και το μεγάλο μέγεθος (ίσως πρόβα για μια μελλοντική νουβέλα που ετοιμάζω) του διηγήματος «Το βεράνι»… Την κρίσιμη κοινωνικά και πολιτικά στιγμή που βιώνουμε δραματικά , που όλα νοιώθουμε να γκρεμίζονται, στοιχειώδες αίσθημα αυτοσυντήρησης μας υποχρεώνει να ξανασταθούμε στα πόδια μας και να διεκδικήσουμε ρόλο στα κοινωνικα- πολιτικά μας πράγματα. Να απαιτήσουμε ξανά τη ζωή μας και το μέλλον των παιδιών μας . Οι μεγάλες ανατροπές στην τέχνη και τη ζωή ήταν και παραμένουν προϊόν συλλογικής δράσης, διαλόγου, ανατροφοδότησης ιδεών μεταξύ των ανθρώπων. «Ό,τι είναι στέρεο διαλύεται στον αέρα», έγραφαν οι Μαρξ-Ενγκελς στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» επιβεβαιώνοντας πως τίποτα δεν είναι τετελεσμένο. Ο βασιλιάς, ο κάθε βασιλιάς είναι γυμνός απέναντι στον αποφασισμένο λαό….»

Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε ο βεροιώτης ηθοποιός Αντώνης Μομπαϊτζής, ενώ την εκδήλωση έκλεισε μουσικά η διακεκριμένη πιανίστα Ανδρονίκη Αβάνη.

 αν. In Veria.gr