ΣΤΙΒΕΝ ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ: ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΣΤΙΒΕΝ ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ

Το άλογο του πολέμου

Μεγαλειώδης, κλασική και επική η ταινία που θυμίζει τον παλιό καλό κινηματογράφο που πριν πολλές δεκαετίες χάρισε στο Χόλιγουντ το καλό του όνομα, με την οποία επανέρχεται στο προσκήνιο ο Στίβεν Σπίλμπεργκ. Με την κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου παιδικού βιβλίου του Michael Morpugo από το 1982, ο Αμερικανός σκηνοθέτης σε κάνει να ονειρεύεσαι αλλά και να συνειδητοποιείς ότι μάλλον είναι ο τελευταίος σκηνοθέτης που σε κάνει ακόμα να ονειρεύεσαι. Η ταινία που συνιστά τον ορισμό της «τοιχογραφίας» στον κινηματογράφο, καταχωρείται στο παραδοσιακά επικό σινεμά και μετατρέπεται σε όχημα για αξίες απλές και ευγενικές, με τον τρόπο που τις υπεράσπισαν οι μεγάλες κινηματογραφικές εποποιίες.

Η ταινία εντυπωσιακή και τιθασευμένη τόσο όσο έχει μάθει κανείς να περιμένει από τον Σπίλμπεργκ. Η μεγάλη της διάρκεια και η πληθώρα των χαρακτήρων που παρελαύνουν δεν μας επιτρέπουν να εμβαθύνουμε σε κάποιον εκτός από το καθαρόαιμο πουλάρι τον Τζόι, τον πραγματικό δηλαδή πρωταγωνιστή της ταινίας που έχει - σχεδόν - ανθρώπινα αισθήματα. Το μοναδικό που του λείπει είναι ο λόγος.

Η ταινία αρχίζει με την γέννηση του Τζόι και ο Σπίλμπεργκ σαν μεγάλος παραμυθάς παίρνει τον χρόνο που χρειάζεται για να παίξει με ό,τι στοιχειοθετεί την στέρεη βάση της αφήγησης προτού αποκαλύψει ξεκάθαρα το κυρίως θέμα του, προτού προσκολληθεί σ' αυτό και συνεχίσει έτσι ως το τέλος. Εκθέτει λοιπόν - μέσα από κατατοπιστική εισαγωγή - τους ακρογωνιαίους λίθους του δράματος που θα παραμείνουν παρόντες σε όλη την πορεία. Επικεφαλής ο νεαρός Αλμπερτ και οι γονείς του, όπως και ο συνομήλικος φίλος και ο συνομήλικος αντίπαλος, που από κοινού θα βρεθούν στα χαρακώματα της πρώτης γραμμής. Παρουσιάζει το καθαρόαιμο πουλάρι Τζόι και πάνω απ' όλα τη γη, σαν στοιχείο - κλειδί της ταινίας. Η συγκινητική φιλία ανάμεσα στον νεαρό Αλμπερτ, που ζει κάπου στην αγγλική επαρχία και στο πανέμορφο πουλάρι που φεύγει στον πόλεμο, εμπεριέχει όλα τα δομικά συστατικά μιας μεγαλειώδους περιπέτειας.

Ποιος όμως ακριβώς είναι ο ρόλος του Τζόι στην ταινία; Πώς τον χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης; Θέλει να τον μετουσιώσει σε «χαρακτήρα» με τον οποίο ταυτιζόμαστε και συμπάσχουμε ή τον μεταχειρίζεται σαν σπονδυλική στήλη στην αφηγηματική του στρατηγική, απ' όπου κρέμονται σαν κλαδιά, οι διαφορετικές ενότητες, οι διαφορετικές ιστορίες που ξεκινούν από τον ίδιο κορμό;

Παρότι ο Σπίλμπεργκ γι' ακόμα μια φορά κινηματογραφεί τον πόλεμο, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ταινία κατατάσσεται στο είδος της «πολεμικής» αφού δεν παίρνει θέση υπέρ της μιας ή άλλης πλευράς. Ο πόλεμος υπάρχει σαν ντεκόρ, καταγράφεται σαν τραυματικό πέρασμα που μεγεθύνει και ενισχύει την απέχθεια στον παραλογισμό και στην φρίκη των πολεμικών συρράξεων μέσα από την «διαδρομή» του ήρωα, του Τζόι, αυτού του σύμβολου δύναμης και κομψότητας, που στα μάτια του, στο βλέμμα του, διαθέτει κάτι σπάνιο, ένα είδος ενστικτώδους ανθρωπισμού.

Μέσα από κινούμενους ιμπρεσιονιστικούς πίνακες , έχοντας αποκολληθεί από τον ρεαλισμό, ευρισκόμενος πολύ κοντά στην ζωγραφική ο Σπίλμπεργκ βαδίζει στα ίχνη μεγάλων κλασικών παραγωγών - πολλά στοιχεία παραπέμπουν στο «ΟΣΑ ΠΑΙΡΝΕΙ Ο ΑΝΕΜΟΣ». Με ομορφιά και ωμότητα, με αφέλεια και μοιρολατρία, με την ξεκάθαρη απλότητα να κυριαρχεί στην γραμμική του αφήγηση, ο Σπίλμπεργκ πείθει ότι ο πόλεμος είναι βάρβαρος απ' όποια πλευρά κι αν τον βλέπεις. Οι Αγγλοι δεν αξίζουν περισσότερο από τους Γάλλους ή τους Γερμανούς δείχνουν οι σκηνές σφαγής που αναμοχλεύουν μνήμες ζώσες. Και σαν ταρακούνημα για τον παραλογισμό του πολέμου έρχεται το κατηγορητήριο εναντίον των δυο αγοριών, που εκτελούνται επειδή αρνούνται να πολεμήσουν και η προσωρινή εκεχειρία ανάμεσα στους αντιμαχόμενους.

Δυόμιση ώρες διαρκεί το έπος και η δίνη της συγκίνησης, στην μετάγγιση της οποίας συμβάλλουν τα μέγιστα οι ηθοποιοί, είναι αδυσώπητη. Κάνοντας ελιγμούς για τις απαιτήσεις του μελοδράματος σε ένα φορτωμένο σενάριο, ο μύθος με την κλασική έννοια του όρου, αλλού αγγίζει κι αλλού εξυψώνει, καλύπτοντας έτσι ένα ευρύ φάσμα ηλικιών. Οι σεκάνς φυσικά δεν παρουσιάζουν όλες το ίδιο ενδιαφέρον. Σε κάποιες στιγμές υπογραμμίζεται - πολύ σωστά - η δολοφονική πλευρά των ηρώων. Σε άλλες μεγαλοποιείται η θυσία που ενυπάρχει στον πατριωτισμό. Σε κάθε περίπτωση ο ηρωισμός εδώ είναι άλλης τάξης και η ηθική της ταινίας δεν έχει τίποτα το καινούριο. Προσβλέπει απλά να κρατά σε εγρήγορση και ευαισθητοποίηση τα αντανακλαστικά που έχουν να κάνουν με την αντίθεση στην φρίκη του πολέμου, στην αδικία, με την πίστη στην φιλία, στο δίκιο και στον αγώνα...

Παίζουν: Εμιλι Γουάτσον, Πίτερ Μιούλαν, Τζέρεμι Ιρβιν, Νιλς Αρεστρουπ, Σελίν Μπουκένς, Ντέιβιντ Ντέντσικ κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (2011).